Onderzoekers ontdekken verrassende rol van “natuurlijke killercellen” bij weerstand tegen kankerimmunotherapie
Gerichte aanpak van NK-cellen kan de deur openen naar meer doeltreffende immunotherapie bij resistente tumoren.
Leuven, 19 juni 2025 –
Onderzoekers van het VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie hebben ontdekt dat ‘natuurlijke killercellen’ (NK-cellen), een soort immuuncellen, mogelijks het immuunsysteem belemmeren om tumoren aan te vallen bij patiënten die niet reageren op Immune Checkpoint Blockers (ICB), een vorm van immunotherapie. De bevindingen van de studie zijn gepubliceerd in Cancer Discovery, het wetenschappelijk tijdschrift van de American Association for Cancer Research.
Melanoom, een van de dodelijkste vormen van huidkanker, treft jaarlijks naar schatting 330.000 mensen en veroorzaakt wereldwijd bijna 60.000 sterfgevallen per jaar. Hoewel melanoom in een vroeg stadium goed te behandelen is, vormt deze kankersoort in een later stadium een aanzienlijke uitdaging qua behandeling omwille van therapieresistentie.
Immunotherapieën zoals Immune Checkpoint Blockers (ICB) hebben de behandeling van kanker doorheen de jaren dan wel ingrijpend veranderd, toch slaat de behandeling bij ongeveer de helft van de patiënten met gevorderd melanoom niet aan. Een nieuwe studie van het VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie toont nu aan dat NK-cellen mogelijk aan de basis liggen van therapieresistentie bij deze patiëntengroep.
Toegang geweigerd
In de studie, geleid door prof. Jean-Christophe Marine, verzamelden de onderzoekers tumorbiopsieën van melanoompatiënten zowel vóór als kort na de start van ICB-therapie. Met behulp van geavanceerde ruimtelijke beeldvormingstechnologie brachten ze nauwkeurig de locatie van verschillende immuuncellen in de tumoromgeving in kaart. Opvallend was dat bij patiënten die niet op de behandeling reageerden, een vroege toename werd gezien van cytotoxische NK-cellen. Deze bevonden zich echter aan de rand van de tumor, en niet in de tumor zelf. Bij tumoren die wél reageerden op ICB bevond het immuunsysteem zich in een ander ‘landschap’, waarbij NK-cellen samen met CD8 T-cellen – de voornaamste tumorbestrijders van het immuunsysteem – in de tumor aanwezig waren.
“Tot onze verbazing ontdekten we dat NK-cellen, die traditioneel worden gezien als bondgenoten in de strijd tegen kanker, in bepaalde contexten T-cellen juist kunnen tegenwerken,” zegt dr. Joanna Pozniak, eerste auteur van de studie. “Dat stelt onze kijk op het immuunsysteem van tumoren ter discussie en biedt aanknopingspunten voor nieuwe potentiële behandelingsstrategieën voor patiënten die nu nauwelijks opties hebben.”
Om verder te onderzoeken waarom NK-cellen zich zo gedragen, ontwikkelde het team een muismodel waarbij immuuncellen geen toegang kregen tot melanoomtumoren – net zoals bij veel ICB-resistente patiënten – en waarbij NK-cellen farmacologisch konden worden verwijderd. Het resultaat: CD8 T-cellen konden plots wel doordringen tot het hart van de tumor, en de tumor verdween zodra ICB werd toegediend. Verdere analyse toonde aan dat NK-cellen actief worden aangetrokken om de toegang tot de tumor te blokkeren via de CX3CR1-chemokinereceptor.
“We hadden niet verwacht dat NK-cellen als poortwachters voor T-cellen zouden optreden,” zegt prof. Jean-Christophe Marine, directeur van het VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie. “Het blokkeren van hun ‘sleutel’, het CX3CR1-signaal, kan een nieuw therapeutisch pad openen om tumoren gevoeliger te maken voor ICB-behandeling.”
Een grootse uitdaging
De studie, gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift Cancer Discovery, is een direct resultaat van het Pointillism-project, een initiatief onder de vleugels van het Grand Challenges Programma van VIB. Het doel van het project was om met behulp van geavanceerde beeldvormingstechnologie zoals single-cell multi-omics en ruimtelijke profilering het cellulaire en moleculaire landschap van tumoren met hoge precisie in kaart te brengen. In de eerste fase identificeerde het project kandidaat-biomerkers die mogelijk kunnen voorspellen welke melanoom- en borstkankerpatiënten baat hebben bij ICB-therapie.
In de volgende fase, het recent gelanceerde Pointillism 2.0-project, zal worden gewerkt aan het valideren en combineren van biomerkers om zo een hoogwaardige biomerkerpanel te ontwikkelen – mogelijk in de vorm van een bloedtest – waarmee snel en nauwkeurig kan worden vastgesteld of een patiënt waarschijnlijk op ICB zal reageren.
“We hopen dat ons werk in de toekomst voor meer patiënten de deur opent naar ICB-therapie,” besluit professor Jean-Christophe Marine. “Hoewel kankerbehandelingen de afgelopen decennia sterk zijn verbeterd, blijven er nog veel uitdagingen. Daarom blijven we zoeken naar nieuwe manieren om patiënten te helpen hun kanker te overwinnen.”
Publicatie
Marine et al. “Cytotoxic NK cells impede response to checkpoint immunotherapy in melanoma with an immune-excluded phenotype” Cancer Discovery, 2025.
Financiering
Het onderzoeksteam aan het VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie werd financieel gesteund door het Marie Curie Sklodowska Fund, Sitchting tegen Kanker, FWO, het VIB Grand Challenges Program en Kom op tegen Kanker.
Joran Lauwers
Vragen van patiënten
Een doorbraak in onderzoek betekent niet hetzelfde als een doorbraak in de geneeskunde. De verwezenlijkingen van VIB-onderzoekers kunnen de basis vormen voor nieuwe therapieën, maar het ontwikkelingstraject neemt nog jaren in beslag. Dit kan veel vragen oproepen. Daarom vragen we u om in uw reportage of artikel te verwijzen naar het e-mailadres dat VIB hiervoor ter beschikking stelt. Iedereen kan er met vragen omtrent dit en ander medisch gericht onderzoek terecht: patienteninfo@vib.be.
Over het VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie
Kanker heeft vele oorzaken. Vaak gaat het om een combinatie van levensstijl, omgevingsfactoren en variaties in de genen. We moeten kanker op verschillende fronten bestrijden, en dat kan alleen op basis van kennis. Onderzoekers van het VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie ontrafelen nieuwe mechanismen om zo specifiekere opsporingstechnieken én behandelingen te ontwikkelen.
