Vet creëert een ideale omgeving voor borstkanker uitzaaiingen
Palmitaat kan een reeks signalen in kankercellen in gang zetten die hen in staat stellen uit te groeien tot metastasen.
3 februari 2023
Gent/Leuven, januari 2023 – Een onderzoeksgroep onder leiding van prof. Sarah-Maria Fendt en dr. Patricia Altea-Manzano van het VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie heeft ontdekt dat organen die vaak kanker uitzaaiingen (of metastasen) vertonen, zoals de longen en de lever, verrijkt zijn met lipiden. De bouwstenen van lipiden, meer specifiek het vetzuur palmitaat, kunnen een reeks signalen in kankercellen in gang zetten die hen in staat stellen uit te groeien tot metastasen. De beschikbaarheid van palmitaat neemt verder toe bij een vetrijk dieet. Deze ontdekking illustreert verder het belang van voeding voor de progressie van kanker.
België heeft de hoogste incidentie van borstkanker in Europa. Volgens de Stichting tegen Kanker werd in 2020 ongeveer 15% van alle kankerdiagnoses toegeschreven aan borstkanker bij vrouwen. Bovendien wordt bijna 1 op de 9 vrouwen tijdens hun leven geconfronteerd met de diagnose borstkanker, waardoor het de meest voorkomende vorm van kanker is bij vrouwen. Bij een vroege diagnose is borstkanker meestal te genezen. Zodra een tumor echter is uitgezaaid en kankercellen zich door het lichaam hebben verspreid om tumoren te vormen in andere organen, daalt het overlevingspercentage tot minder dan 30%.
Obesitas, dat het gevolg kan zijn van een hoge vetinname via onze voeding, is een belangrijke risicofactor voor de vorming van uitzaaiingen. Toch blijft het grotendeels onbekend hoe vet dit schadelijke proces bevordert. Als gevolg hiervan zijn de huidige therapieën doorgaans niet afgestemd op bortskanker patiënten met overgewicht. Nu heeft de onderzoeksgroep van Sarah-Maria Fendt de rol van een specifiek vetzuur voor metastase bij borstkanker kunnen blootleggen, wat de weg vrijmaakt voor verder onderzoek naar hoe voeding een rol kan spelen bij de behandeling en preventie van metastase bij patiënten.
Palmitaat: Een klein vetzuur met een grote invloed
Vetzuren zijn de bouwstenen van het vet dat we eten. Er zijn veel soorten vetzuren, maar sommige zijn meer aanwezig dan andere in wat we onze dagelijkse voeding. Palmitaat is zo'n vetzuur dat vaak voorkomt in zaadolie, vlees, melk, en ultra-bewerkte voedingsmiddelen. In een paper gepubliceerd in Nature Cancer ontdekten Dr. Patricia Altea-Manzano en Prof. Sarah-Maria Fendt (VIB-KULeuven Centrum voor Kankerbiologie) dat borstkankercellen moleculen afscheiden die de palmitaat concentratie in de long verhogen. De kankercellen die daarna de long bereiken, gebruiken dit palmitaat om uitzaaiingen te bevorderen.
Patricia Altea-Manzano: “We wisten al dat palmitaat een belangrijke voedingsstof is voor kankercellen. Maar nu ontdekten we dat die kankercellen die zich verspreiden in het orgaan waar de uitzaaiing plaatsvindt, palmitaat kunnen afbreken tot nog kleinere moleculen. Bovendien induceert palmitaat een enzym in deze kankercellen dat die kleinere moleculen hecht aan eiwitten waarvan bekend is dat ze het vermogen van kankercellen bevorderen om uiteindelijk uit te groeien tot metastasen."
Net als bij een estafette is palmitaat de eerste speler die het stokje doorgeeft in een reeks interacties op moleculair niveau die een metastatisch pad vormen. Uiteindelijk resulteert deze kettingreactie, die begint met de interactie van palmitaat met specifieke eiwitten, in het vermogen van kankercellen om zich te verspreiden naar verre organen.
Longweefsel met palmitaatconcentraties (geel) op de plaats waar uitzaaiingen zich bevinden
Gebruik maken van vetzuren om metastase te voorkomen
De onderzoeksgroep ontdekte dat palmitaat een rol speelt bij uitzaaiingen en onderzocht of het blokkeren van de afbraak van palmitaat de vorming van metastasen zou kunnen stoppen. Met succes: de toename van uitzaaiingen veroorzaakt door een vetrijk dieet werd volledig tenietgedaan toen de afbraak van palmitaat in kankercellen werd geblokkeerd. Bovendien vond de groep bij patiënten met borstkanker bewijs voor een correlatie tussen de aanwezigheid van palmitaat in orgaanvloeistoffen en hoge activiteit van het pro-metastatische eiwit geïnduceerd door palmitaat in metastasen die in deze organen groeien.
Sarah-Maria Fendt: “De volgende stappen zullen zijn om verbindingen te identificeren die de afbraak van palmitaat kunnen aanpakken en om te onderzoeken of die in de toekomst bij patiënten kunnen worden gebruikt. Op lange termijn hopen we een therapeutische strategie tegen uitzaaiingen te ontwikkelen die is toegesneden op de behandeling van patiënten met overgewicht. Dit is zeer relevant omdat ongeveer 50% van de patiënten met borstkanker overgewicht heeft en therapieën op maat voor deze patiënten nog ontbreken.”
Verder onderzoek naar de rol van palmitaat en strategieën om de interacties met betrekking tot de vorming van metastasen te blokkeren, is nodig.
Het in deze paper beschreven onderzoek kwam onder meer tot stand dankzij het FWO, het Baillet Latour fonds, de Beug Foundation, het Marie Sklodowska-Curie fonds en Stichting tegen Kanker.
Vragen van patiënten
Een doorbraak in onderzoek is niet hetzelfde als een doorbraak in de geneeskunde. De realisaties van VIB-onderzoekers kunnen de basis vormen van nieuwe therapieën, maar het ontwikkelingstraject duurt nog jaren. Dit kan veel vragen oproepen. Daarom vragen we je vragen in je verslag of artikel te verwijzen naar het e-mailadres dat VIB hiervoor ter beschikking stelt: patienteninfo@vib.be. Via dit adres kan iedereen rechtstreeks met VIB terecht met vragen over dit en ander medisch gericht onderzoek.
VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie
Kanker heeft vele oorzaken. Vaak is het een combinatie van levensstijl, omgevingsfactoren en genetische variatie. We moeten kanker op veel fronten bestrijden en dat kan alleen met behulp van kennis. De onderzoekers van het VIB-KU Leuven Centrum voor Kankerbiologie ontrafelen nieuwe mechanismen om zowel specifieke diagnostische methodes als behandelingen te ontwikkelen.