Wetenschappers ontwikkelen nieuwe diagnostische test voor kankers van ongekende oorsprong

Gent, 31 oktober 2024 – In parallel ontwikkelden Gentse en Antwerpse wetenschappers een nieuwe veelbelovende test om kankers waarvan de oorsprong niet bekend is, beter te diagnosticeren. Beide onderzoeksgroepen gebruikten een DNA-methylatietest (die chemische merktekens op het DNA herkent) voor de bepaling van de herkomst van de tumor. In een collaboratieve vervolgstudie zal de methode nu verder op punt gesteld worden.

In België krijgt drie tot vijf procent van de kankerpatiënten de diagnose Cancer of ​ Unknown Primary (CUP). Bij deze patiënten zijn er uitzaaiingen gevonden, maar is de oorspronkelijke locatie van de kanker onbekend. Bij een belangrijk deel van de patiënten kan er ondanks uitvoerig pathologisch onderzoek van het uitgezaaide weefselstuk toch geen diagnose gesteld worden.

Dat gebrek aan informatie maakt het voor artsen bijzonder moeilijk om het ziekteverloop te voorspellen en een geschikte behandeling voor te schrijven. De overlevingskans bij CUP-patiënten is daardoor beperkt: slechts 15% van de patiënten leeft langer dan een jaar na diagnose. Het gebrek aan een juiste diagnose zorgt ook voor een zware psychologische belasting bij patiënten en nabestaanden.

Recent ontwikkelden onderzoekers aan het VIB-UGent Centrum voor Medische Biotechnologie onder leiding van prof. Katleen De Preter, in samenwerking met onderzoekers aan de UGent en artsen verbonden aan het UZ Gent, een nieuwe bloedtest waarmee de oorsprong van CUP-tumoren achterhaald kan worden. In parallel is door de Universiteit Antwerpen onder leiding van prof. Guy Van Camp en onderzoekers van het UZA een complementaire weefseltest ontwikkeld om de CUP-oorsprong te achterhalen.

CUP-kankers ontmaskeren

Beide onderzoeksgroepen hebben een methode ontwikkeld om DNA-methylatie te analyseren bij CUP-patiënten. Methylatiepatronen zijn unieke vingerafdrukken in het DNA van elke tumor en zijn herleidbaar naar het orgaan waaruit de tumor ontstaan is. De Gentse onderzoekers hebben de test werkbaar gemaakt op bloed, de Antwerpse onderzoekers op weefsel, twee verschillende aanpakken met elk hun voor- en nadelen.

In een proof-of-concept studie (gefinancierd door het Bijzonder Onderzoeksfonds van de UGent, Kom op tegen Kanker en FWO) testten de Gentse onderzoekers de methode op verschillende bloed- en weefselstalen van patiënten in behandeling in het UZ Gent. Hoewel de test nog verder moet worden gevalideerd toont deze studie aan dat de nieuwe aanpak een belangrijke aanvulling kan zijn op de huidige diagnostische middelen. De methode vereist slechts een minimale hoeveelheid DNA, is goedkoper dan bestaande alternatieven, en kan breed worden toegepast op verschillende soorten stalen.

Katleen De Preter, VIB-UGent Centrum voor Medische Biotechnologie: “De resultaten van onze proof-of-concept studie zijn veelbelovend: bij meer dan 75% van de patiënten kon onze bloedtest succesvol de oorsprong van de tumor identificeren. Dit biedt nieuwe hoop voor patiënten waarbij traditionele methoden niet het gewenste resultaat opleveren.”

De onderzoekers van de Universiteit Antwerpen en het UZA hebben op vergelijkbare wijze aangetoond dat hun methode zeer nauwkeurig is in het bepalen van het oorspronkelijke weefsel van de tumor op basis van het methylatieprofiel.

Toekomstperspectief

Met de steun van Kom op tegen Kanker zullen de Gentse en Antwerpse onderzoekers nu hun expertise samenleggen om een test te ontwikkelen die zowel op bloed als weefsel de oorsprong van CUP-tumoren met hoge zekerheid kan aantonen. Hiervoor zullen de onderzoeksgroepen hun testen op elkaar afstemmen en uitwerken tot een test die ingezet kan worden in de klinische praktijk voor het verbeteren van de diagnose. Ook het Universitair Medisch Centrum Groningen (prof. E. Schuuring), dat veel expertise heeft in moleculaire diagnose van CUP, werkt hieraan mee.

Een belangrijk onderdeel van het project, dat opgestart wordt in november 2024, is de uitrol van een gevalideerde DNA-methylatietest in klinische centra in Vlaanderen en België. De onderzoekers werken hiervoor samen met Missie Tumor Onbekend, de Nederlandse patiëntorganisatie voor CUP-patiënten. Met hun steun worden patiënten, behandelaars en pathologen bereikt om meer zichtbaarheid te creëren voor deze kankers, de test kenbaar te maken bij de clinici en zo het aantal CUP-diagnoses te verminderen met uitzicht op een betere behandeling en overleving.

—

Vragen van patiënten

Een doorbraak in onderzoek betekent niet hetzelfde als een doorbraak in de geneeskunde. De verwezenlijkingen van VIB-onderzoekers kunnen de basis vormen voor nieuwe therapieën, maar het ontwikkelingstraject neemt nog jaren in beslag. Dit kan veel vragen oproepen. Daarom vragen we u om in uw reportage of artikel te verwijzen naar het e-mailadres dat VIB hiervoor ter beschikking stelt. Iedereen kan er met vragen omtrent dit en ander medisch gericht onderzoek terecht: patienteninfo@vib.be.

—

De resultaten van het onderzoek van de Gentse groep werden in juni van dit jaar gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Laboratory Investigation. De Antwerpse groep publiceerde haar resultaten in British Journal of Cancer.

A Fast, Affordable, and Minimally Invasive Diagnostic Test for Cancer of Unknown Primary Using DNA Methylation Profiling. De Wilde et al. Lab Invest. 2024 DOI: 10.1016/j.labinv.2024.102091 

IMPRESS: Improved Methylation Profiling Using Restriction Enzymes and smMIP Sequencing, Combined with a New Biomarker Panel, Creating a Multi-Cancer Detection Assay. Vandenhoeck et al. 0224; British Journal of Cancer. DOI: 10.1038/s41416-024-02809-1 

—

Contact

Katrina Wright

Communications Manager VIB

Katrina.wrigth@vib.be

0476 92 97 06

Over VIB

VIB is een onafhankelijk onderzoeksinstituut dat inzichten in de biologie vertaalt naar impactvolle innovaties voor de samenleving. Het werkt samen met de vijf Vlaamse universiteiten en diverse partners in de biotechsector en doet onderzoek in plantenbiologie, kanker, neurowetenschap, microbiologie, ontstekingsziekten, artificiële intelligentie en meer. VIB verbindt wetenschap met ondernemerschap en stimuleert zo de groei van de Vlaamse biotech. Het instituut draagt bij aan oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen, zoals nieuwe methoden voor diagnose en behandeling en landbouwinnovaties.

Meer info op www.vib.be. ​ ​

Over UGent

De Universiteit Gent (UGent) is opgericht in 1817 en profileert zich als een open, sociaal geëngageerde en pluralistische universiteit in een breed internationaal perspectief. Met haar 86 vakgroepen, verdeeld over 11 faculteiten, biedt ze in vrijwel elke wetenschappelijke discipline hoogstaande en door onderzoek ondersteunde opleidingen aan. De UGent staat open voor alle studenten ongeacht hun levensbeschouwelijke, politieke, culturele en sociale achtergrond. Het motto van de universiteit is ‘Durf Denken’.
​Vandaag de dag is de Universiteit Gent één van de belangrijkste universitaire instellingen in het Nederlandse taalgebied.
​Meer info op www.UGent.be.

Over UZ Gent

Het Universitair Ziekenhuis Gent is één van de grootste en meest gespecialiseerde ziekenhuizen in Vlaanderen. 6.725 medewerkers zetten zich in om de dagelijks ruim 3.000 patiënten met de beste zorg te omringen. Samen met de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen van de Universiteit Gent investeert het UZ Gent in wetenschappelijk onderzoek en opleiding. Zo bouwt het ziekenhuis mee aan de gezondheidszorg van de toekomst. Meer info op www.uzgent.be.

Over Universiteit Antwerpen

De Universiteit Antwerpen is een onderzoeksuniversiteit, waar grensverleggend en vernieuwend onderzoek wordt uitgevoerd op internationaal niveau. Onderzoek en onderwijs zijn nauw met elkaar verbonden. Onderwijsinnovatie krijgt onze voortdurende aandacht, en bijzondere zorg gaat naar de opvang en begeleiding van onze meer dan 23.000 studenten in negen faculteiten.

De Universiteit Antwerpen is geen eiland op zich, maar bouwt bruggen naar het secundair onderwijs, de industrie en bij uitbreiding de hele maatschappij. Met haar 7.000 werknemers is de Universiteit Antwerpen een van de belangrijkste werkgevers in Antwerpen, de grootste stad van Vlaanderen. Meer info op www.uantwerpen.be

Over UZA

Het UZA is een universitair centrum voor topklinische en klantvriendelijke patiëntenzorg, hoogwaardige academische opleiding en grensverleggend wetenschappelijk onderzoek met een belangrijke internationale dimensie.