Vlaamse Regering investeert fors in onderzoeksinfrastructuur
Vlaanderen zal met EMPHASIS voor het eerst een ESFRI Europese onderzoeksinfrastructuur huisvesten. EMPHASIS biedt infrastructuur aan voor plantfenotypering en VIB zal initieel de statutaire zetel huisvesten. De Vlaamse Regering investeert daarnaast in het Genoom Data Infrastructuur project voor de ontsluiting van gezondheidsdata voor wetenschappelijk onderzoek
20 juli 2023
Gent, 17 juli 2023 – De Vlaamse Regering maakt in het kader van de Europese roadmap voor internationale onderzoeksinfrastructuur (ESFRI) €1.8 miljoen vrij over 2023-2025 voor de uitbouw van de statutaire zetel van een gespecialiseerde infrastructuur voor plantfenotypering. Vlaanderen haalt hiermee voor de eerste maal de statutaire zetel van een Europese onderzoeksinfrastructuur naar de regio. VIB zal initieel EMPHASIS huisvesten. Daarnaast zal de Vlaamse Regering ook het Genoom Data Infrastructuur (GDI) project tot en met 2026 jaarlijks met €200.000 ondersteunen. GDI zal onder meer het ontsluiten van genomische en klinische data voor onderzoek over landsgrenzen heen mogelijk maken. Dat werd op de ministerraad van 14 juli beslist op aansturen van Vlaams Minister voor Wetenschap en Innovatie Jo Brouns. Met beide investeringen zet de Vlaamse overheid haar sterk investeringsbeleid in toponderzoek en innovatie verder en bevestigt ze de leidersrol van Vlaanderen in Europa.
Europa kiest voor Vlaanderen
Plantfenotypering is het meten en analyseren van de kenmerken van planten om hun groei, ontwikkeling en reacties op omgevingsfactoren te begrijpen. Het gaat om het meten van eigenschappen zoals planthoogte, bladoppervlakte, biomassa of ziekteresistentie. Op basis van fenotypische inzichten kunnen veredelaars planten kweken met bepaalde karakteristieken zoals droogtetolerantie, resistentie tegen ziektes of een verbeterde opbrengst van gewassen. In die zin is plantfenotypering van bijzonder belang in de strijd tegen de klimaatverandering. Het is immers dankzij deze techniek dat wetenschappers stappen vooruit kunnen zetten in het ontwikkelen van gewassen die klimaatresistenter zijn. De laatste jaren is er een groeiende nadruk op geautomatiseerde fenotyperingstechnieken die gebruik maken van geavanceerde beeldvormingstechnologieën, sensoren en computeralgoritmen om grote hoeveelheden gegevens efficiënt te verzamelen en te analyseren. Toegang tot de modernste platformen is essentieel om plantenonderzoek op wereldniveau uit te voeren.
Gezien de klimaatverandering en de groeiende wereldbevolking, is het ontwikkelen van nieuwe gewassen met hogere opbrengst een prioriteit. Het creëren en op de markt brengen van nieuwe planten variëteiten is een traag proces dat vele jaren kan duren. Plantenfenotypering blijft daarin een knelpunt en het breder beschikbaar stellen van infrastructuren is nodig om plantenveredeling te bespoedigen. Het opzetten van een Europa-wijde infrastructuur voor plantenfenotypering wil aan deze nood een antwoord bieden. In die context ondersteunde de Europese Unie in 2016 het concept voor EMPHASIS (European Infrastructure for Multi-scale Plant Phenomics and Simulation). In het kader van EMPHASIS zullen verschillende Europese onderzoeksinfrastructuren in fenotyperingstechnologie de krachten bundelen. Vlaanderen heeft zich eind 2022 met succes kandidaat gesteld om als gastregio voor de statutaire zetel van deze gedecentraliseerde infrastructuur op te treden. EMPHASIS zal initieel een plaats krijgen binnen VIB en zal onder meer in het kader van de Europese Green Deal verder werken aan het verbeteren van toegang tot, en het uitbouwen van, fenotyperingstechnologie en -infrastructuur.
Christine Durinx, Managing Director VIB: “Dat Europa voor Vlaanderen kiest als thuisbasis van EMPHASIS is niet alleen een bijzonder mooie erkenning van de historische expertise in agri-biotech in onze streek. Het is bovendien ook een primeur. EMPHASIS wordt het allereerste zetel van een ESFRI onderzoeksinfrastructuur in België. Als VIB zijn we vanzelfsprekend verheugd om onze rol als gastinstelling op te nemen en samen te werken met de verschillende partners om de ontwikkeling en beschikbaarheid van infrastructuur voor fenotypering te versnellen.”
Genomische data veilig delen
Het GDI-project is een initiatief van de Europese Commissie in het kader van het Digital Europe programma en wordt samen met de Europese deelstaten uitgewerkt. Het initiatief wordt gecoördineerd door ELIXIR, de Europese onderzoeksinfrastructuur voor data in de levenswetenschappen. Het project heeft als doel de toegang tot menselijke genomische data in Europa op een veilige manier te ontsluiten en integratie met data vanuit nationale gezondheidszorgsystemen mogelijk te maken. Dat zal op termijn leiden tot een betere beschikbaarheid van genomische en klinische data voor onderzoek in de Europese lidstaten. Dit is ondermeer van belang in het kader van de ontwikkeling van gepersonaliseerde gezondheidszorg.
Het GDI-project stelt zich dan ook als doel om een duurzame, internationale infrastructuur uit te bouwen, waarin de data op een gestandaardiseerde manier kan worden geraadpleegd. Zo zal het project humane genomen van het Genome of Europe netwerkbeschikbaar maken. In Vlaanderen zullen deze data onder andere in de context van het Belgian Genome Biobank project worden gegenereerd. Daarnaast is het project cruciaal om de ambities van het 1+Million Genomes (1+MG) initiatief te realiseren. Dat initiatief wil veilige toegang in heel Europa mogelijk maken tot genomische informatie en daarmee verbonden klinische data. Dit is essentieel met het oog op beter onderzoek, gepersonaliseerde geneeskunde en een beter volksgezondheidsbeleid.
Frederik Coppens, Hoofd van de VIB Data Core: “Vanuit VIB trekken we mee aan de kar om dit project tot een goed einde te brengen. Ook binnen ons instituut zetten we sterk in op infrastructuur om de toenemende datastroom op een verantwoordelijke en veilige manier te beheren. GDI laat ons toe om in een Europese context samen te werken aan de uitbouw van een infrastructuur om humane genoom data te combineren met klinische data, en op dit met een sterke nadruk op veiligheid en privacy. Als kennisinstelling met expertise in die materie, zijn we blij dat we onze rol hierin kunnen spelen. We zijn de Vlaamse Regering dan ook dankbaar voor deze inspanning.”
Jo Brouns, Vlaams Minister voor Wetenschap en Innovatie: “Data speelt een bijzonder grote rol in wetenschappelijk onderzoek. In Vlaanderen beschikken we over een weelde aan klinische data en onderzoeksdata, maar tot op vandaag is het bijzonder omslachtig om dergelijke, gevoelige data over landsgrenzen heen voor wetenschappelijk onderzoek te delen. GDI is een belangrijke en broodnodige stap voorwaarts om dergelijke data beter te kunnen ontsluiten. Daar werken we met de Vlaamse Regering graag aan mee.”
Inspanning van de Vlaamse overheid
Om beide projecten te realiseren, maakt de Vlaamse Regering de nodige middelen vrij. Voor het EMPHASIS project voorziet de regering €1.8 miljoen voor de periode 2023-2025 om de noodzakelijke voorbereidingen als gastregio te treffen. Voor het GDI project trekt de Vlaamse regering een totale subsidie van €800.000 uit die over vier jaar wordt gespreid tot en met 2026.
Jo Brouns, Vlaams Minister voor Wetenschap en Innovatie: “Wetenschap kan maar zo ver springen als de infrastructuur die ze mogelijk maakt. Met deze twee projecten zorgen we dat die sprong, zowel voor onderzoek naar planten als naar mensen, ook in de toekomst zo ver mogelijk landt. Bovendien tonen we als regio nog maar eens aan dat wetenschappelijk toponderzoek in ons DNA zit. We zijn dan ook blij dat we voor zowel EMPHASIS als voor GDI de nodige ondersteuning kunnen bieden.”
